Wpływ przyjętej polityki rachunkowości w zakresie należności na informacje ujawniane w jednostkowym sprawozdaniu finansowym na przykładzie spółki akcyjnej X - część II
Odpowiada: Prof. Gertruda Krystyna Świderska
“Ryzyko bierze się z niewiedzy o tym co robisz”
- Warren Buffett
Czytelnicy sprawozdań finansowym nie zawsze wiedzą jaki wpływ na treść informacji w nich zawartych ma przyjęta przez zarząd firmy polityka rachunkowości.
Zarząd firmy i Rada Nadzorcza nie zawsze wiedzą jakie są konsekwencje przyjętej polityki rachunkowości.
Wpływ przyjętej polityki rachunkowości w zakresie należności (ciąg dalszy) na informacje ujawniane w jednostkowym sprawozdaniu finansowym.
Spółka akcyjna X sporządza sprawozdanie finansowe według międzynarodowych standardów sprawozdawczości finansowej i dlatego wszystkie należności zaliczane są do instrumentów finansowych (aktywów finansowych).
Prezentacja i wycena należności z tytułu dostaw i usług oraz udzielonych pożyczek według Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (MSR)/ Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej (MSSF)
Należności z tytułu dostaw i usług oraz należności z tytułu udzielonych pożyczek są typowymi przykładami aktywów finansowych reprezentujących umowne prawo do otrzymania w przyszłości środków pieniężnych i powodujących jednocześnie powstanie odpowiadających im zobowiązań finansowych, które reprezentują umowny obowiązek wydania w przyszłości środków pieniężnych. Należności, które nie wynikają z umowy, np. należności publicznoprawne, nie są aktywami finansowymi – [MSR 32 § 11].
W momencie początkowego ujęcia w księgach rachunkowych, np. wystawienia faktury dla odbiorcy towarów z odroczonym terminem płatności czy przekazania środków pieniężnych w związku z udzieleniem pożyczki , składnik aktywów finansowych jest wyceniany według wartości godziwej. Wartość godziwa należności z tytułu dostaw i usług lub udzielonej pożyczki w momencie początkowego ujęcia jest zwykle ceną transakcyjną (tj. wartością ujętą w fakturze lub umowie pożyczki).
Na dzień sporządzenia sprawozdania finansowego (określany jako bilansowy) należności z tytułu dostaw i usług oraz udzielone pożyczki wyceniane są w wysokości zamortyzowanego kosztu przy zastosowaniu efektywnej stopy procentowej.
Zamortyzowany koszt składnika aktywów finansowych jest to kwota, w jakiej składnik ten wyceniany jest w momencie początkowego ujęcia, pomniejszona o spłaty kapitału oraz powiększona lub pomniejszona o ustaloną z zastosowaniem efektywnej stopy procentowej skumulowaną amortyzację wszelkich różnic pomiędzy wartością początkową a wartością w terminie wymagalności, oraz pomniejszona o wszelkie odpisy z tytułu utraty wartości lub nieściągalności. Ustalenie zamortyzowanego kosztu wymaga ustalenia efektywnej stopy procentowej dla składnika aktywów finansowych.(MSR 39 par.9)
Metoda efektywnej stopy procentowej jest to metoda naliczania zamortyzowanego kosztu składnika aktywów finansowych oraz przypisania przychodów lub kosztów odsetkowych do odpowiednich okresów.
Przez efektywną stopę procentową rozumie się stopę, za pomocą której następuje zdyskontowanie do bieżącej wartości związanych z instrumentem finansowym, przyszłych przepływów pieniężnych oczekiwanych w okresie do terminu wymagalności (zapłaty należności lub spłaty pożyczki).
Obliczenie efektywnej stopy procentowej jest dokonywane w następujący sposób 1 :
gdzie:
WP – wartość początkowa składnika aktywów,
IRR – efektywna stopa procentowa,
K – czas, po którym nastąpi ostatnia płatność wynikająca ze składnika aktywów o stałym oprocentowaniu; w przypadku aktywów finansowych o zmiennym oprocentowaniu, dostosowującym się do warunków rynkowych, czas, po którym nastąpi najbliższa korekta oprocentowania,
I – czas, po którym mają miejsce kolejne płatności,
NCFi – płatności strumieni pieniężnych, następujące po określonym czasie i.
Aktywa finansowe utrzymywane do terminu wymagalności (np. udzielone pożyczki) są wyceniane na dzień bilansowy według zamortyzowanego kosztu, gdyż łączna kwota przychodów w tym przypadku jest znana. Zadaniem rachunkowości jest określenie sposobu rozłożenia tych przychodów na okres „życia” pożyczki. Logiczne jest przyjęcie założenia, że każda złotówka aktywów finansowych utrzymywanych do terminu wymagalności generuje równe przychody w każdym okresie. Takie rozwiązanie prowadzi do zastosowania metody amortyzowanego kosztu .
Prezentacja i wycena należności z tytułu dostaw i usług oraz udzielonych pożyczek według Ustawy o Rachunkowości.
Jeśli jednostka sporządza sprawozdanie finansowe według Ustawy o Rachunkowości (UoR), należności z tytułu dostaw i usług nie są zaliczane do aktywów finansowych. Są one prezentowane w należnościach krótkoterminowych z podziałem na należności o okresie spłaty do 12 miesięcy i powyżej 12 miesięcy. Natomiast udzielone pożyczki mogą być prezentowane w krótkoterminowych aktywach finansowych (wymagalne w ciągu 12 miesięcy) lub długoterminowych aktywach finansowych (wymagalne powyżej 12 miesięcy).
Należności z tytułu dostaw i usług na dzień powstania, ujmuje się w księgach rachunkowych w wartości nominalnej (UoR, art. 28 ust. 11 pkt 2). Wartość nominalna należności handlowych, które powstają w związku ze sprzedażą z odroczonym terminem płatności produktów, towarów i materiałów, jest równa wartości przychodów ze sprzedaży z uwzględnieniem podatku od towarów i usług (VAT).
Wycena należności na dzień bilansowy odbywa się w kwocie wymaganej zapłaty, z zachowaniem zasady ostrożności (UoR, art. 28 ust. 1 pkt 7). Należności i udzielone pożyczki zaliczone do aktywów finansowych, mogą być wyceniane według skorygowanej ceny nabycia, a jeżeli jednostka przeznacza je do sprzedaży w okresie do 3 miesięcy, to według wartości rynkowej lub inaczej określonej wartości godziwej (UoR, art. 28 ust. 1 pkt 7a).
Kwota wymaganej zapłaty oznacza wartość nominalną, powiększoną o odsetki z tytułu zwłoki w zapłacie. Wysokość odsetek oraz warunki ich naliczenia powinny wynikać z umowy z kontrahentem. Jeśli w umowie nie przyjęto konkretnych ustaleń co do wysokości naliczanych odsetek, ich wysokość przyjmuje się równą odsetkom ustawowym. Odsetki stają się wymagalne, gdy wierzyciel skorzysta z przysługującego mu prawa obciążenia dłużnika ustawowymi odsetkami za zwłokę w spłacie należności. Odsetki powiększają wartość nominalną należności oraz przychody finansowe.
Skorygowana cena nabycie aktywów finansowych to cena nabycia (wartość), w jakiej składnik ten został po raz pierwszy wprowadzony do ksiąg rachunkowych, pomniejszona o spłaty wartości nominalnej, odpowiednio skorygowana o skumulowaną kwotę zdyskontowanej różnicy między wartością początkową składnika i jego wartością w terminie wymagalności, wyliczoną za pomocą efektywnej stopy procentowej, a także pomniejszona o odpisy aktualizujące wartość (UoR, art. 28 ust. 1 pkt 8a).
Ciąg dalszy w kolejnych artykułach.
Odpowiedzi udzieliła: Prof. Gertruda Krystyna Świderska
